Афлора
Колхида – Аҩадатәи ашарбжаҿы иҟоу арефугиум (аҧхьакырҭа) дуқәа ируакуп. Уахь иаҵанакуеит РАМП. РАМП аҵиаа атипқәа рахьтә ихадараны аҳра зуа ҳәа иҧхьаӡоуп абнатә мезофилтә, ашьхацәҳәыраҵаҟа
Колхидатәи аҵиаа еиҳарак излашьақәгылоу иалкаау аҧсабара-ҳауатә ҷыдарақәа ирыбзоураны ицәырҵыз амезофилтә ҵиаақәа арелиқттә (ижәытәӡатәу) хкқәа рылоуп. Колхида иахәҭакны иалоу РАМП иаҷыдаҟазшьаны иҟоуп аладатәи аҳәаа инаркны амезофилтә бнатәи ашьхадәҳәыҧштәи ҵиаалеи ахҟьара. Аҵиаақәа рмезофилтәра анаарақәа злашьақәгылоу, арелиеф, анышәи еимадоуп, урҭ зеиҧшроу еиҧш ауп иаргьы аҩаӡара шыҟоу. Ажәытәӡатәи аҵааршәырақәа РАМП аҵиаақәа анырра ҕәҕәаны ирырҭеит. Аҵааршәыратә аамҭақәа раан ахьҭа бааҧсқәа шыҟазгьы РАМП аҟны иеиқәхеит аҧхарра зҭаху аҩада-ажәытәӡатә
Афауна
Аҧсабара
РАМП адгьылҵакыраҟны иҟоуаҳауа уи иаҵанакуа арелиеф, амшын аҩаӡараҟнытә аҳаракыра, амшын иахьынӡацәыхароу уҳәа иаалырҟьаны зҽызыҧсахло егьырҭ афакторқәа ирхьыҧшуп. РАМП адгьылҵакыраҟны иҟоуп Аҧсны аҳауа хкқәа зегьы, амшынҿықәтәи ацәаҳәа асубтропикатә хкы ада.
- Бжьаратәла ицәаакуи иҧхои аҳауа ахьыҟоу аҭыҧ аҟны (3000 ин. 1100 -1500 м амш. аҩ. аҟн.). Ажьырныҳәамзазы бжьаратәла аҳауа +2С рҟынӡа, алышәшәақәагьы маҷымкәа илеиуеит (аш. аҩн. 1800мм рҟынӡа).
- Бжьаратәла ихьшәашәоу аҳауа ахьыҟоу аҭыҧ аҟны аҧхын акыр иахьеиҵыху (1500-1700 м амш. аҩ. аҟн.). Ажьырныҳәамзазы бжьаратәла аҳауа 40С, зегьы ианреиҵаӡоу амш. аҩ. аҟн -230С рҟынӡа илбаауеит, нанҳәамзазы бжьаратәла аҳауа +150С раҟара ыҟоуп, алышәшәақәа рацәаны илеиуеит – ашықәс аҩныҵҟа 2000мм.
- Аҳауа ахьыхьшәашәоу аҭыҧаҟны аҧхын хьшәашәароуп (1700 - 1800 м амш. аҩ. аҟн). Бжьаратәла аҧхынтәи аҳауа +100С,+150С ыҟоуп . зегьы ианреиҵаӡоу -350С рҟынӡа илбаауеит, алышәшәақәа рацәаны илеиуеит (2500мм рҟынӡа ашықәс аҩныҵҟа).
- Ашьхаҳаракырақәа рыҟны (альпиатәи аҳауа 2400 - 2800м амш. аҩ. аҟн.) аҧхын хьшәашәоуп, нанҳәамзазы аҳауа бжьаратәла + 80С раҟара ихалоит, аӡынра аууп, алышәшәақәа рацәаны илеиуеит , еиҳаракгьы сны илеиуеит (асы 170 мшы инарзынаҧшуа иҟоуп).
- Ахаантәи аси анаҟәоуқәеи рҭыҧ, амш. аҩ. аҟн. 2700м иреиҳаны иҟоуп, ашықәсбжьаратәи аҳауа 00С иеиҵоуп.
Аӡқәа
Аӡиасқәа
РАМП агидрографиа ареилиефи аҳауеи ирыдҳәалоуп. Уи иеиднакылоит аӡиасқәа, аӡиас хәыҷқәа, акарсттә ӡыхьқәеи аӡиақәа хҧеи, имаҷу анаҟәоутәқәа аламҵакәа.
Ара иҟоу аӡқәа зегь раасҭа идууп аӡиас Бзыҧ. Аха иара РАМП адгьылҵакыразы транзиттә ӡиасуп, апарк аладатәи аҳәаа иалсны ицоит. Уи аҩхаа, уанӡа ишазгәаҭаз еиҧш, ишьақәгылоуп акьыржәлақәа рыла, ҭыҧқәак рыҟны акыр иҭшәоуп, уагьзыбжьысӡом. Арыҕьарахьала, апарк аҟнытә, уи иаднакылоит аӡиас Ҧшыцеи хьӡы змам даҽа ӡымахәҭаки. Аӡиас Бзыҧ аҭагылазаашьа иара иалало аӡқәа роуп ишьақәзыргыло, урҭ рахьтә 29% анаҟәоуқәеи иӡыҭыз асқәа рыӡқәеи роуп, 46% - қәаӡуп, 25% адгьыл иҵыҵуа ӡқәоуп. Аӡы аҧхарра +50, +60 ирыбжьакуп, нанҳәамзазы +13.50 рҟынӡа. Ҕьаҕьа ахыҵхырҭҟны ашықәсбжьаратәи аӡлеира 63 м3/сек. артәоит. Асырӡле
РАМП аӡиас дуқәа иреиуоуп иара убас 230 м аҳаракыраҟны Ҕьаҕьа иалало Ҩыҧшара аӡиас. Уи Ихадоу Кавказтәи ашьха аикаҟны иҵыҵуа Лашҧсы аӡиас аҟны ахы ыҵнахуеит 2300 м аҳаракыраҟны. Раҧхьа ажәытәӡатәи анаҟәоудәы иқәланы ицоит, нас аӡ. Ауадҳара аналалалак атектоникатә еиҟәыршьшьарҭа иаваршәны ицоит, уи ана-ара аминералтә ӡқәа ахылҵуеит. Руак 1.5 аӡы аҩаӡараҟнытә Ауадҳара иахьалало ахыхь 1км ахьыбжьоу иҵыҵуеит.Егьи аӡы алаларҭаҟнытә 800 м ахьыбжьоу аӡы рацәаны измоу, уи аладахьала 250 м рынахыс даҽа ӡыхьқәакгьы ыҵыҵуеит аӡы алаларҭа аҭыҧ аҟынӡа. Аӡ. Лашҧсы аӡ. Риҵа ианалало алаларҭа ду ҟанаҵеит (250 м аҭбаареи 800 м аура аманы). Иалало аӡқәа еилаҧсоуп – аси ақәаӡи еилаланы ишьақәдыргылоит уи аӡы, убри аҟнытә аҩаӡара еиҳа ианхало аҧхын алагамҭазы ауп.
Лашҧсы аӡымахәҭа – Ауадҳара, Аџара ашьха мраҭашәаратәи ахәқәа рыҟны ахы ыҵнахуеит, адәеиуыжьра ду ахь илбаауеит. Ара атектоникатә еиҟәышьшьарҭа ацәаҳәеи Аҵатәыхәа ашьха аика (арыҕьарахьтәи аӡхықә)злашьақәг
Амш.аҩ. 1650 м абри аиҟәышьшьарҭа цәаҳәа аҟнытә иҵыҵуеит аӡырацәареи абальнеологиатә ҟазшьақәеи рыла иеицырыдруа Ауадҳара аминералтә ӡыхь.
Аминералтә ӡыхь 3 км инахыкны Ауадҳара иалалоит аӡиа Мзи аҟны зхы зкуа аӡымахәҭа Мзымна. Аӡиа Риҵа иҵыҵуеит аӡиас Ҩыҧшара. Иҵаулоу иҿҟьарсҭа бааҧсны илеиуа аӡаҧшаҳәа акьыршьха Арыхәа – Ҧшьегьышьха еиҩнашоит атектоникатә еиҟәышьшьара ацәаҳәала. Аӡиа аладахьала, лбаа 1км набжьаны аӡиас адгьыл иҵалоит , нас 4 км рнаҩс еиҭа ицәырҵуеит. 450 км аҳаракыраҟны аӡиас иҭаҳараны аӡы аҧшаҳәа ҟанаҵоит, нас уи аҩхаа ҭшәаны ишьақәгылоаит (Ҩыҧшаратәи агәашәқәа) Ҕьеҕьа иалалаанӡа.
РАМП аӡиасқәа зегьы шьақәгылоуп еилаҧсоу аӡқәа рыла - ирылалоит аси ақәеи рыӡқәеи, адгьыл иҵыҵуа аӡқәеи. Аӡиас Бзыҧ анаҟәоуқәа рацәамкәа иалалоит, убри аҟнытә аӡқәа иубартә еиҧш ирыцлоит ааҧыни ҭагалани, ааҧын асқәа рыӡыҭра аҟнытә, ҭагалан ирацәаны илеиуа ақәа иабзоураны.
Аӡиақәа
Аӡ. Рица Ду – Кавказ иҟоу аӡиа ҧшӡақәа ируакуп. Уи ақәыҧшылара амҽхак 1.27 км2 артәоит. Аура – 2490 минаӡоит, аҭбаара – 270 инаркны 870 м рҟынӡа ыҟоуп. Ишьҭоуп амш. аҩ. 925 м аҳаракыраҟны. Уи 116маҵаулара амоуп, ахышәара-ҵышәара – 6.2 км артәоит. Аӡиа иалалоит аӡиасқәа Лашҧси Ҧси, аиара убас аӡыхь дуқәа хҧа – Аҵатәыхәа, Ахрибаџара, Аӡхыҽҽатә, иалҵны ицоит аӡ.Ҩыҧшара.
Аӡ. Рица Ду ҭаҳара-тектоникатә хылҵшьҭроуп иамоу.Ари бзианы иубарҭоуп аӡиа ахьҭатәоу иазыхәхәоу аформала. Аӡиа аҩаӡара ашықәс аамҭақәа, асқәа рыӡыҭреи ақәа аурақәеи ирхьыҧшуп. Уи 40 ин. 365 см. рҟынӡа ҟалоит.Аӡы аҧхарра иаразнак иагхоит ахыхьнтә аҵахь, убас нанҳәамзазы хыхьтәи аӡы аҿыгҳарақәа +220 рҟынӡа иҧхоит, ажьырныҳәамзазы +30, +50 рҟынӡа.
Рица Ду ахьӡ хара инаҩхьазар, Риҵа Маҷ здыруа рацәаҩӡам. Уи Риҵа Ду аҟнытә мраҭашәарахьала 5 км ахьыбжьоу 1250м аҳаракыраҟны ишьҭоуп. Ари аӡиа аура 234 м ыҟоуп, аҭбаара - 125 м. Аӡы ақәыҧшылара амҽхак 0.02 км2 ыҟоуп. Аӡиа 80 м иҵаулоуп, ахықәқәа алада иҿҟьарсҭаны илашьҭуп. Ааҧын асқәа анӡыҭуа уи аҩаӡара 2-3м ишьҭыҵуеит, хыхьтәи аҿыгҳара аҧхын +180 рҟынӡа ихалоит, аӡы иҭоу казказуа ицқьоуп. Аӡеиҭарсра ара адгьылаҵаҟатәи аӡқәа рыла имҩаҧысуеит.Риҵа Маҷ акарсттә-тектони
РАМП иамоуп иҵегьы анаҟәхылҵшьҭра змоу аӡиа маҷқәа ашь. Ахаҳәра аҩадатәи анаарақәа рыҟны аӡиас Лашҧсы ахахьы, ашьха Аџара аладатәи анаарақәа рыҟны, Ауадҳара ахахьы.